Begroting op orde

Via het agentschap Binnenlands Bestuur worden er cijfers over de ontvangsten en uitgaven per gemeente ter beschikking gesteld. Onze fractie heeft voor enkele parameters hier de cijfers van de omringende gemeenten met elkaar vergeleken. Wanneer we kijken naar de schuld per inwoner, stellen we vast dat in 2019 aan het begin van de vorige legislatuur, de schuld per inwoner in Balen-Olmen 757,90€ bedroeg, in 2023 is deze opgelopen tot 1150,41€ of een stijging van maar liefst 51,79%. In de omliggende gemeenten daalde gedurende deze periode de schuld per inwoner lichtjes, enkel in Geel was er eveneens een stijging, maar hier zien we slechts een beperkte stijging van 4,5% Financiële Schulden per inwoner.

Wanneer we voor de periode 2019 – 2023 naar de evolutie van de personeelskosten kijken, zien we dat deze in Balen ook het sterkst zijn gestegen in de periode 2019-2023 als we vergelijken met omringende gemeenten Dessel, Mol en Retie. De personeelskosten namen maar liefst met 29,18% toe. In Retie stegen de personeelskosten het minst. Hier zien we slechts een stijging van 14,88%.

Wat ons ook opviel in deze cijfers was dat de recuperatie van individuele hulpverlening vanuit het OCMW in Balen-Olmen het laagst ligt. In de overige gemeenten wordt er per inwoner een hoger bedrag aan steun gerecupereerd. De kosten voor de Balenaren liggen dus vaak hoger, de schulden stijgen sterker, waardoor we ons toch de vraag moeten stellen of het niet hoog tijd is om de beschikbare middelen efficiënter in te zetten en zeer kritisch te zijn over de werkingskosten, maar zeker ook de personeelskosten van onze gemeente. De belastingdruk voor de werkende Balenaar ligt hoger dan deze uit de omliggende gemeenten. Zowel het % van de aanvullende personenbelasting als de opcentiemen voor de onroerende voorheffing liggen in Balen hoger.

Daarnaast stellen we ook vast dat bepaalde kosten voor onze inwoners zwaarder doorwegen. Zo is onder andere een kids ID en een e-ID binnen de regio Baldemore nergens zo duur als in Balen. Ook de gratis fracties voor tuinafval en steenpuin werden in onze gemeente enkele jaren geleden onder het mom van gelijkschakeling van de afvaltarieven binnen IOK afgeschaft. Nochtans beschikken inwoners uit zowel Dessel, Mol, Retie en ook Geel nog steeds over gratis fracties! Tot zover de transparantie en gelijkschakeling. VExtra inkomsten halen bij de Balenaar is voor ons dan ook absoluut GEEN optie, maar de schulden verder laten oplopen ook niet. We hopen dan ook dat onze bezorgdheden zich mogen weerspiegelen in het nieuwe MJP.

Gemeenteraadslid Kelly Van Baelen stelt de volgende vragen aan het bestuur:

• Is het de intentie van het bestuur om de schuld per inwoner opnieuw af te bouwen? Zo ja, op welke manier zal dit nagestreefd worden.
• Wat verklaart de sterkere toename in de personeelskosten? Zal er gewerkt worden aan een efficiënter personeelsbeleid en zal het gemeentebestuur gepaste maatregelen nemen om deze kosten in de toekomst niet verder te laten stijgen?
• Welke tegemoetkomingen worden er voor de werkende Balenaar voorzien in het MJP. We mogen toch immers verwachten dat onze hogere bijdrage zich ook zou weerspiegelen in een betere, goedkopere dienstverlening?

Burgemeester Sofie Leysen antwoordt dat de schuld per inwoner inderdaad gestegen is. De voornaamste reden daarvoor is het aangaan van een grote lening in 2023. De schulden waren in het verleden steeds laag. De schulden zijn tussen 2014 en 2022 fel gezakt omdat men wist dat er investeringen moesten gebeuren. Er is dus bewust ruimte gecreëerd om te investeren, aldus de burgemeester, die stelt dat een lage schuld per inwoner maakt dat een nieuwe lening, procentueel een erg sterke stijging met zich meebrengt. De burgemeester stelt tevens dat het niet onbehoorlijk is om te lenen op een moment dat de rente laag is, zoals in 2023. De leningen zijn gebruikt om investeringen te financieren. De afgelopen legislatuur is er fiks geïnvesteerd: Bleukens, jeugdlokalen, Kruierie, LDC. Er is ook de investering in de school van Gerheide waarbij de ontvangst van de subsidie niet werd afgewacht om te handelen, maar er aan prefinanciering gedaan werd door een lening aan te gaan. Op langere termijn komen voor het project van de school echter nog de subsidies, die nu nog niet mee opgenomen zijn in het bedrag. De gemeente investeert fors in sport, vrije tijd, onderwijs. In tegenstelling tot bv in Mol kiest Balen er ook voor om de investering in jeugdlokalen zelf te financieren. Ook op het vlak van (jong)senioren voert Balen een eigen specifiek beleid dat in het oog kan springen, aldus de burgemeester. Burgemeester Sofie Leysen stelt dat de vergelijking met andere gemeenten niet representatief is. Het is niet toevallig dat gemeenten die groter zijn (zoals Balen ten opzichte van Retie of Dessel) een hogere schuld hebben. De oppervlakte is bv groter. Dienstverlening spreiden over gehuchten vraagt een ander soort dienstverlening en investeringen (Dessel en Retie zitten in een andere situatie). Mol zit in soortgelijke situatie (verschillende gehuchten), maar Mol heeft inkomsten van het wit zand en het nucleaire. Balen heeft die mogelijkheden niet. Een vergelijking 1 op 1 is dus niet mogelijk, aldus de burgemeester.

Burgemeester Leysen stelt dat als naar de schuld per inwoner wordt gekeken, Balen t.o.v. de regio in het midden van het peloton zit. Ook in vergelijking met het Vlaamse Gewest (1.196 euro) en het provinciale gemiddelde (1.087 euro) swingen de cijfers van Balen niet de pan uit. Er staan de komende jaren nog wel wat investeringen gepland, waarbij de burgemeester o.a. verwijst naar fase 2 van de Kruierie en de projecten in Olmen. Er is geen intentie om te sleutelen aan het percentage voor de aanvullende personenbelasting. Er is ook geen intentie om te sleutelen aan de coëfficiënt voor de opcentiemen van de onroerende voorheffing, aldus de burgemeester. Financieel gezond blijven is een gedeelde bezorgdheid, aldus de burgemeester, die verwijst naar de speerpunten van de coalitie. Anderzijds moet er ook kunnen geïnvesteerd worden, waarbij het belangrijk is om realistisch ambitieus te blijven. Dit betekent volgens de burgemeester goed nadenken over de dingen die je doet, en dus niet zomaar in dingen mee te gaan zoals investeren in een zwembad (zie gemeenteraad januari) waarvan geweten is dat dit zware investerings- en exploitatiekosten met zich meebrengt.

Burgemeester Sofie Leysen haalt aan dat er door het raadslid wordt verwezen naar Diftar tarieven, en stelt dat er inderdaad geen gratis fracties meer zijn. Anderzijds is er het vast recht waar Balen op 12 euro per jaar zit met een kostendekkingsgraad van 51% terwijl het gemiddelde 78% is. De burgemeester wijst op het vast recht in omliggende gemeenten: Mol: 38,5 Retie: 42 Geel: 43 Er wordt dus eigenlijk geïnvesteerd in afval, en in het kader van het meerjarenplan moet dit durven in vraag gesteld te worden, aldus de burgemeester. Ook voor kosten van Kids-ID en identiteitskaart worden er volgens de burgemeester selectief zaken uitgekozen. In totaliteit echter streeft de gemeente Balen ernaar om in het midden van het peloton te zitten.

Burgemeester Sofie Leysen haalt ook cijfers aan uit de gemeente/stadsmonitor waaruit duidelijk blijkt dat de burger tevreden is over de geleverde dienstverlening en om in Balen te wonen: Loketdiensten 77% tevreden (67% Vlaams gemiddelde) Tevreden over gemeente 85% (73% Vlaams gemiddelde) Wat personeelskosten betreft stelt burgemeester Leysen dat de vergelijking die gemaakt wordt niet juist is. Er is namelijk niet geweten wat er in andere / omliggende gemeenten zelf wordt aangeboden of wordt uitbesteed, waardoor appelen met peren worden vergeleken. Het is beter om te vergelijken met een referentiegemeente. Voor de gemeente Balen zijn dat volgens de burgemeester bv Maaseik en Westerlo (oppervlakte, dienstverlening, eigen OCMW rusthuis). Deze vergelijking geeft een veel beter beeld, en hieruit blijkt dat Balen er zelfs beter uit komt, aldus de burgemeester.

Voorts stelt de burgemeester dat het niet correct is om enkel naar de personeelskosten te kijken en geen rekening te houden met bijhorende inkomsten zoals onder andere (project)subsidies die vaak verkregen worden. Burgemeester Sofie Leysen stelt dat er begrip is voor de bezorgdheden, dat deze ook gedeeld worden, maar dat een en ander zal worden meegenomen in de besprekingen van het meerjarenplan. Inzake recuperatie van de steunen stelt schepen van welzijn Dieter Mols dat ook moet gekeken worden naar de steunen die gegeven worden. In vergelijking met Mol, Dessel, Retie en Geel zit Balen daar op het gemiddelde. Schepen Dieter Mols stelt dat er ook moet gekeken worden naar de terugvorderbaarheid van bepaalde steunen. Men kan elke steun terugvorderbaar stellen, maar dit geeft een grote druk op de financiële dienst (die dit moet opvolgen) terwijl er soms geweten is dat de gelden niet gaan teruggezien worden. Er wordt door de sociale dienst en het BCSD goed toegezien dat er niet met de natte vinger gewerkt wordt in beoordeling van dossiers. Schepen Mols stelt dat in vergelijking met Maaseik en Westerlo de gemeente Balen ongeveer gelijk zit op het vlak van recuperatie van steun. Grote winsten halen uit recuperatie van steunen lijkt niet het geval, maar er wordt goed gekeken waar er wel of niet moet uitgekeerd worden.

Raadslid Kelly Van Baelen stelt dat Balen, in vergelijking met andere besturen, al langer met REMI steun werkt, en vraagt zich af of vooral deze kosten van steun een verklaring kunnen zijn van de verschillen. Het raadslid wenst te vernemen of deze cijfers meer in detail beschikbaar zijn. Schepen Dieter Mols antwoordt dat dit moet nagevraagd worden, en deze analyse ook interessant zou kunnen zijn, maar haalt alvast aan dat wat betreft individuele steun in het algemeen (waar REMI in vervat zit) Balen niet uit de band springt in vergelijking met andere besturen, hierbij verwijzende naar gegevens op te halen via de ABB tool. De schepen geeft aan dat de sociale dienst voor goed onderbouwde dossiers zorgt, waarbij ook gekeken wordt hoe mensen op langere termijn verder geholpen kunnen worden in plaats van louter via ad hoc steun.

Wat betreft het overzicht van veel voorkomende kosten per gemeente stelt raadslid Kelly Van Baelen dat ze ervoor koos om enkel die zaken in haar overzicht op te nemen waarvoor de meeste Balenaren moeten langs komen, en niet slechts een klein percentage. Burgemeester Sofie Leysen dankt voor deze duiding.